عمان یکی از کشور های حاشیه خلیج فارس در جنوب ایران واقع شده و از دیرباز سابقه تبادلات فرهنگی و تجاری بسیار زیادی با کشور عزیزمان ایران دارد. عمان با جمعیت تقریبی ۵.۲ میلیون نفر بر اساس سرشماری انجام شده در سال ۲۰۲۳، طبق گزارش‌هایGlobal Finance ، در حال حاضر دارای نرخ رشد متوازن و قابل قبولی نیز می باشد که بر اساس سند چشم انداز سال ۲۰۴۰ توسط این کشور پادشاهی برنامه ریزی شده و در حال اجرا می باشد.
با توجه به آمار های جمعیتی موجود در ۲۵ سال گذشته، این کشور در ابتدای قرن ۲۰ دارای رشد جمعیت بسیار بالایی (حدود ۵ درصد به طور میانگین) بوده است. این نرخ رشد بالا بین سال های ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۰ سبب افزایش جمعیت متقاضی مسکن در زمان خرید اولین مسکن شده و متولدین سال های ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۰ در حال حاضر از جمله متقاضیان بالقوه خرید میکن هستند که این امر نشانگر تعداد زیاد متقاضی مسکن در سال های پیش رو می باشد.
با نگاهی به هرم جمعیتی کشور عمان در سال ۲۰۲۴ تراکم جمعیت بالا در سنین ۲۰ الی ۴۵ سال (که عمدتا مردان هستند) به چشم میخورد که این بازه سنی دقیقا متقاضیان خرید اولین مسکن خواهند بود.
برای بررسی دقیق تر وضعیت بازار مسکن، علاوه بر تشخیص بالقوه بودن جمعیت هدف، این جمعیت نیاز های دیگری از قبیل درآمد کافی، پایدار و تضمین شده و حمایت های دولتی نیز دارد تا پتانسیل بالقوه موجود در بازار توان بالفعل شدن را بیابد. در ادامه به شاخص های اقتصادی حال حاضر کشور عمان می پردازیم تا بر اساس موقعیت اقتصادی موجود و پیش بینی آینده بازار کسب و کار، در خصوص سرمایه گذاری در این بازار تصمیم گیری صحیحی داشته باشیم.
در سال ۲۰۲۴ بیشترین درصد جمعیتی در بازه ۲۰ الی ۴۰ سال است که بخش اصلی متقاضیان مسکن در سال های آتی هستند
در خصوص شرایط جمعیتی کشور عمان یک عامل مهم دیگر نیز باید مد نظر قرار داده شود و آن نوع پخش جمعیت در گستره این کشور پهناور است. در حقیقت با توجه به اقلیم بیابانی کشور عمان، تراکم جمعیت در مناطق شمالی و نزدیک به دریای عمان بسیار بالاتر از مناطق مرکزی و جنوبی آن است و این نکته در تشخیص بازار هدف باید به عنوان یک عامل مهم به خاطر سپرده شود (نقشه استقرار جمعیت عمان را هم ببینید).
تولید ناخالص داخلی عمان در سال ۲۰۲۳ بر اساس آمارهای بانک جهانی، حدود ۱۰۸.۸ میلیارد دلار آمریکا بوده است که با توجه به جهت گیری های انجام شده در جذب سرمایه گذاری خارجی و همچنین برنامه های موفق توسعه طبق برآورد بانک جهانی تولید ناخالص عمان در سال های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ با رشدی بین ۳.۱% الی ۳.۵% روبرو خواهد شد. از آنجایی در هر فرآیند سرمایه گذاری یکی از عوامل مهم انتخاب بازار هدف مناسب و مقایسه آن بازار با بازارهای مشابه جهت تعیین بهترین انتخاب است از این پس شاخصه های اقتصادی عمان را در کنار کشور عزیزمان ایران به همراه مقاصد سرمایه گذاری احتمالی از قبیل عراق، امارات متحده عربی و کشور ارمنستان به نمایش می گذاریم.
GDP Growth (Annual %) – World Bank 2023
طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF) تولید ناخالص داخلی سرانه عمان در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۳,۴۲۸.۵۰ دلار آمریکا برآورد شده و طبق گزارش بانک جهانی، نرخ بیکاری در سال ۲۰۲۳ برابر با ۱.۵٪ و نرخ تورم کمتر از ۱٪ بوده است.
Unemployment, total (% of total labor force) (modeled ILO estimate)
Inflation, consumer prices (annual %)
Foreign direct investment, net inflows (% of GDP)
با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از جمعیت عمان را مهاجران تشکیل می‌دهند در مورد تحلیل بازارهای مالی همواره سهم قابل توجهی از بررسی ها به این نیروی کار بستگی دارند.
Net migration
عمان سیاست های بسیار سخت گیرانه ای در طی همه گیری بیماری کرونا اعمال کرد که عملا سبب خروج تعداد بسیاری از مهاجران در طی سال های همه گیری کرونا شد اما پس از آن و با عادی شدن شرایط جهانی، موج عظیم بازگشت مهاجران به این کشور آغاز گردید. این جمعیت جملگی به دنبال کار در بازار عمان بوده و پس از کسب مجوز های لازم نیروی محرکی قوی برای بازار املاک و مستغلات در عمان هستند. دلیل این امر نیز نیاز آنها به سرپناه است که یا از طریق خرید مستقیم ملک که خود نوعی سرمایه گذاری خارجی نیز محسوب میشود انجام میگیرد و یا از طریق اجاره که جذابیت بازار خرید برای عمانی های دارای سرمایه اضافی را بالا می برد. دولت عمان با شناخت موقعیت بالا و با هدف تامین مشوق های لازم برای سرمایه گذاران خرد، اقدام به اعطای مالکیت داِِِِیمی ملک به متقاضیان خرید خارجی نمود و حتی در ازای این سرمایه گذاری اقدام به اعطای اقامت به خریداران نیز کرد. این رویکرد سبب شده که بازار املاک در کشور عمان همانند کشور امارات جذابیت بسیار بالایی را بین خریداران خارجی بیابد.
حال زمان آن رسیده با تحلیل داده‌های فوق، پیش بینی از بازار آتی کشور عمان در زمینه ساخت و ساز را داشته باشیم و علاوه بر آن مقایسه ای بین این بازار و بازار کشور های دیگر که امکان سرمایه گذاری در آنها وجود دارد نیز به عمل آوریم:
بررسی اجمالی شاخص های اقتصادی عمان:
۱. تراز تجاری (Trade Balance)
عمان از نظر تراز تجاری به دلیل وجود منابع سرشار نفت و گاز و صنعت نفت و گاز به روز و همچنین با در اختیار داشتن معادن فلزاتی همچون مس، دارای تراز تجاری مثبت است و با توجه به رشد درآمد های نفتی این تراز رشد مثبت خوبی را نیز داشته ولی این تراز به شدت تحت تأثیر نوسانات قیمت نفت قرار دارد. در سال‌های اخیر، عمان تلاش کرده تا صادرات غیرنفتی خود را افزایش دهد، اما همچنان صادرات نفت که تقریبا ۷۰% از صادرات عمان را تشکیل می دهد، سهم عمده‌ای در تراز تجاری این کشور دارد.
۲. صادرات و واردات (Exports and Imports)
صادرات عمده عمان شامل نفت و گاز، مواد معدنی، محصولات شیمیایی و محصولات کشاورزی است. در سال های اخیر و با تلاش این کشور برای تنوع بخشی به صادرات خود و حمایت از صنایع مولد داخلی برخی اقلام صنعتی و کشاورزی را به سبد صادرات خود افزوده است.
عمده واردات عمان شامل ماشین‌آلات، تجهیزات الکترونیکی، محصولات غذایی، و داروها است. این کشور در بخش واردات وابستگی زیاذی به گروه GCC داشته و همچنین از کشور های آسیای شرقی واردات زیادی دارد.
۳. نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP Growth Rate)
در چند سال گذشته و با افت قیمت های جهانی نفت، اقتصاد عمان تحت فشار قرار گرفت. اما در چند سال اخیر، رشد اقتصادی عمان همانطور که پیشتر نیز بررسی شد از رشد مناسبی برخوردار شده است. برنامه‌های اقتصادی متنوع‌سازی همچون “عمان ۲۰۴۰” کمک کرده‌اند تا نرخ رشد GDP مثبت باقی بماند و پیش بینی ها نیز خبر از ادامه این رشد می دهد.
۴. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI – Foreign Direct Investment)
عمان در تلاش است تا با تغییر قوانین داخلی هر چه بیشتر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را جذب کند. این کشور با ایجاد اصلاحات اقتصادی و ارائه مشوق‌های مالی به سرمایه گذاران خارجی، به ویژه در بخش‌های نفت، گاز، گردشگری، و انرژی‌های تجدیدپذیر، سرمایه‌گذاری خارجی را تشویق می‌کند. در سال‌های اخیر، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی FDI در عمان افزایش چشمگیری یافته است، اما همچنان در مقایسه با کشورهای رقیب همچون امارات و عربستان کمتر است.
۵. بدهی‌های عمومی داخلی و خارجی (Public Debt – Domestic and External)
در سال هایی که با افت جهانی قیمت نفت مواجه بودیم، بدهی عمومی عمان به دلیل کاهش درآمدهای نفتی و هزینه‌های بالای دولتی افزایش یافته بود. در آن دوره دولت عمان بیش از پیش برای کاهش وابستگی به نفت تلاش کرد و همچنین با کوچک سازی دولت و اجرای برنامه‌های اصلاح اقتصادی برای کاهش بدهی‌ها تلاش کرده تا از طریق ایجاد درآمدهای غیرنفتی و کاهش هزینه‌ها، مدیریت بهتری روی بدهی‌ها داشته باشد.
۶. ذخایر ارزی (Foreign Exchange Reserves)
ذخایر ارزی عمان به‌طور نسبی همواره در وضعیت مناسبی قرار داشته و بانک مرکزی عمان با در دست داشتن مدیریت ذخایر ارزی از این ذخایر برای مقابله با نوسانات بازار و تأمین نیازهای ارزی استفاده می‌کند.
۷. شاخص توسعه انسانی (HDI – Human Development Index)
عمان در شاخص توسعه انسانی (HDI) نیز وضعیت مناسبی دارد و در میان کشورهای با سطح توسعه انسانی بالا در منطقه خاورمیانه قرار می گیرد. دولت عمان بر ارتقاء آموزش، بهداشت، و کیفیت زندگی شهروندان خود تمرکز کرده است و در حال حاضر کیفیت زندگی و سطح آسایش آن در عمان در سطح بسیار مطلوبی است.
۸. نرخ تورم (Inflation Rate)
نرخ تورم در عمان معمولاً پایین است، اما به دلیل نوسانات اقتصادی و تغییرات در قیمت‌های جهانی، ممکن است شاهد افزایش‌های موقتی در نرخ تورم باشیم. به‌طور کلی، تورم در عمان به طور معقولی مدیریت میشود و در حال حاضر چندین سال است که این نرخ زیر ۱% است.
۹. نرخ بیکاری (Unemployment Rate)
نرخ بیکاری در عمان، به‌ویژه در میان جوانان، نسبتاً بالا است. این مسئله از چالش‌های عمده اقتصادی کشور به‌شمار می‌رود. دولت عمان در حال اجرای برنامه‌هایی برای ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای جوانان است. از همین رو در جذب سرمایه های خارجی قوانینی در نظر گرفته است که هر شرکت ثبت شده در عمان پس از گذراندن دوره تنفسی کوتاه ملزم به استخدام نیروی کار عمانی است.
۱۰. شاخص فلاکت (Misery Index)
شاخص فلاکت عمان در مقایسه با کشورهای دیگر پایین‌تر است. این به این معنی است که شرایط اقتصادی این کشور برای شهروندان آن بسیار مناسب است، ولی همچنان نرخ بیکاری و بروز تورم احتمالی می‌تواند بر رفاه عمومی تأثیرگذار باشد.
۱۱. نرخ ارز (Exchange Rate)
ریال عمان (OMR) به‌طور معمول نسبت به ارزهای دیگر ثابت و مقاوم است. این امر به دلیل سیاست‌های پولی محافظه‌کارانه بانک مرکزی عمان است که از نوسانات شدید ارز جلوگیری می‌کند.
۱۲. میزان تجارت آزاد (Trade Openness)
عمان یک کشور تجاری باز است و در تجارت آزاد فعال است. این کشور به‌ویژه در چارچوب توافقات تجاری بین‌المللی مانند توافقات GCC، در تلاش است تا تجارت خود را گسترش دهد. نسبت صادرات و واردات به GDP یکی از نشانه‌های باز بودن تجاری عمان است. همچنین این کشور توافق صادرات و وادرات آزاد با ایالات متحده را به امضا رسانده و اخیرا با کشور عزیزمان ایران نیز قراردادهایی جهت گسترش مراودات به امضا رسانده است.
۱۳. پایین بودن یا بالا بودن هزینه‌های تولید (Cost of Production)
هزینه‌های تولید در عمان معمولاً تحت تأثیر هزینه‌های انرژی و نیروی کار قرار دارد. با توجه به منابع انرژی غنی که عمان دارد، هزینه‌های انرژی نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر پایین‌تر است. اما با توجه به نیاز عمان به نیروی کار خارجی، هزینه‌های نیروی کار می‌تواند به طور غیرمستقیم تأثیر منفی بر هزینه تمام شده کالا بگذارد.
۱۴. رقابت‌پذیری جهانی (Global Competitiveness Index)
عمان در زمینه رقابت‌پذیری جهانی در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه، وضعیت قابل قبولی دارد. این کشور از نظر کیفیت زیرساخت‌ها، ثبات سیاسی، و نوآوری در حال پیشرفت است، هرچند که هنوز در مقایسه با کشورهای صنعتی پیشرفته، با چالش‌هایی روبرو است اما وجود زیرساخت های لازم و جهت گیری عمان در رشد و توسعه دیجیتال شامل تقویت اقتصاد دیجیتال و آسان سازی مراودات تجاری این روند را بهبود می بخشد.
۱۵. صادرات غیرنفتی (Non-Oil Exports)
در سال‌های اخیر، عمان توجه بیشتری به صنایع غیر نفتی داشته است. صادرات غیرنفتی کشور به ویژه در زمینه‌های معدنی، محصولات کشاورزی، و گردشگری افزایش یافته است. دولت عمان برنامه‌هایی برای تقویت این بخش‌ها به‌ویژه در چارچوب برنامه عمان ۲۰۴۰ دارد.
۱۶. شاخص تجارت جهانی (World Trade Index)
عمان در تجارت جهانی نقش عمده‌ای ندارد، اما در منطقه خلیج فارس و جهان عرب به‌عنوان یک کشور تجاری مهم شناخته میشود. این کشور در حال تلاش برای افزایش سهم خود از تجارت جهانی از طریق توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. از لحاظ تاریخی نیز عمان به نام دروازه ای به آفریقا شناخته می شد که اکنون یکی از برنامه های این کشور تبدیل بنادر عمان به مرکز مبادلات تجاری آسیا با آفریقا است.
۱۷. سهم صنایع مختلف در تولید ناخالص داخلی (Sectoral Contribution to GDP)
در حال حاضر، سهم بخش‌های مختلف در تولید ناخالص داخلی عمان به شرح زیر است:
بخش نفت و گاز: که هنوز با ۷۰% بیشترین سهم را در تولید ناخالص داخلی عمان بر عهده دارد.
بخش خدمات: این بخش در حال رشد است و به ویژه در زمینه گردشگری و خدمات مالی روند به رشد بسیار خوبی را آغاز نموده.
بخش کشاورزی و صنعت: با وجود آنکه بخش کشاورزی و صنعت نیز در حال توسعه است، ولی سهم آن نسبت به نفت و خدمات کمتر است و درصد رشد این بخش ها نیز کندتر از سایر بخش ها است.
عمان در بخش شیلات نیز سرمایه گذاری زیادی انجام داده است که ثمره آن در سال های آتی بیشتر به چشم خواهد آمد.
جمع‌بندی:
وضعیت اقتصادی عمان و بررسی شاخص‌های کلان اقتصادی عمان خبر از رشد اقتصادی عمان دارد و انتظار می رود در سال های پیش رو، جایگاه عمان در اقتصاد جهانی با توجه به چشم‌انداز اقتصادی عمان بهبود قابل توجهی یابد. عمان در تلاش است تا وابستگی خود به نفت را کاهش دهد و در حال حرکت به سمت تنوع اقتصادی است. هرچند که این کشور از نظر اقتصادی در مقایسه با برخی کشورهای پیشرفته چالش‌هایی دارد، اما تلاش‌هایی مانند اجرای برنامه عمان ۲۰۴۰ و سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرنفتی، امید به بهبود وضعیت اقتصادی را افزایش می‌دهد و همه پیش بینی های موسسات مالی معتبر دنیا نیز روند رو به رشد اقتصاد عمان را متصور هستند.
پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) به میزان ۳.۱٪ در سال ۲۰۲۴ توسط بانک جهانی و صندوق بین المللی پول بی دلیل نیست. این رشد به واسطه سیاست‌های اقتصادی دولت و اجرا برنامه‌های اصلاح اقتصادی همزمان با اصلاح قوانین برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تنوع بخشیدن به اقتصاد بوده است. عمان در تلاش برای کاهش هزینه های دولت اقدام به خصوصی سازی و توسعه زیرساخت‌ها از طریق بخش خصوصی نموده است. ورود بخش خصوصی و سرمایه گذار خارجی سبب رونق بازار کار شده که این امر با بررسی میزان رو به کاهش بیکاری در عمان قابل شهود است. دولت عمان در کنار برنامه های توسعه، توجه ویژه ای به رعایت عدالت اقتصادی و مبارزه با فقر و نابرابری و همچنین مبارزه با فساد را نیز دارد و از ابتدای راه توسعه اقدامات لازم جهت رشد فراگیر در همه نقاط کشور را مد نظر قرار داده است. جهت مبارزه با فقر بودجه مخصوص بصورت یارانه در اختیار شهرمندان عمانی قرار می دهد.
همچنین از نقاط برجسته برنامه ۲۰۴۰ عمان، توجه به توسعه پایدار، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و محافظت از محیط زیست این کشور است.
شاید در این مقاله کوتاه امکان بررسی کامل برنامه‌های توسعه اقتصادی دولت نقاط قوت و ضعف اقتصاد عمان و فرصت‌ها و چالش‌های اقتصادی آن نبوده باشد اما تمام تلاش ما بر این بود که بتوانیم اقتصاد عمان را با توجه به جذابیت روزافزون آن برای ایرانیان کمی بیشتر تبیین نماییم. کشوری که به جای استفاده از اقتصاد مقاومتی به گواه اتاق بازرگانی ایران و عمان در یک دهه اخیر جهشی خیره کننده را تجربه کرده و اکنون با تراز تجاری مثبت و مجموع بدهی‌های داخلی و خارجی اندک به امید روزهای پر فروغ آینده نشسته است. جوانان عمانی روز ملی عمان را با افتخار جشن می گیرند و به امید روزی هستند که همانند همسایه شرقی خود نامی به مراتب بزرگتر از وسعت خود در پهنای جهان بهم زنند.
عالیه