وقتی صحبت از واحد پولی می شود، داغ دل ما ایرانی ها تازه می شود. اصولا سالهای متمادی است که گوش ما با کاهش ارزش پول ملی آشناست و فقط میزان افت سالیانه آن برای ما جذابیت دارد. از سوی دیگر با در اختیار داشتن (متاسفانه) کم ارزش ترین واحد پول در جهان؛ جذابیت با ارزش ترین واحد پول های رایج در جهان برای ما بیشتر از باقی شاخصه های اقتصادی دیگر است.
در زمینه واحد پول، عمان یکی از قویترین واحد های پولی جهان را در اختیار دارد که در عین حال بسیار با ثبات نیز هست. از بد حادثه، واحد پول عمان نیز ریال نام دارد! ریال عمان (OMR) که با نرخ تبدیل هر ریال در مقابل ۲.۶۰۰۸ دلار آمریکا سومین واحد پول قدرتمند و با ارزش در دنیاست.
اما آیا همیشه قدرت بالای واحد پول نشانه خوب بودن وضع اقتصاد و یا به معنی راحتی زندگی در آن کشور است؟ جواب این سؤال نیاز به بررسی بیشتری دارد.
دلایل ثبات و قدرت ریال عمان
- نرخ برابری ثابت با دلار
از سال ۱۹۷۳، ریال عمان به دلار آمریکا متصل (Pegged) شده و نرخ برابری آن به دلار ثابت بااقی مانده. این سیاست باعث شده تا نوسانات ارزی کنترل شده و ریال عمان از تغییرات شدید در بازارهای بین‌المللی محفوظ بمونه.
- پشتوانه قوی ذخایر ارزی و طلا
بانک مرکزی عمان دارای ذخایر ارزی و ذخایر طلای خوبی هست که همین امر از ارزش ریال عمان محافظت می‌کنه. در حقیقت ذخایر ارزی قوی عمان از کاهش ارزش پول ملی در مواقع بحران های اقتصادی جلوگیری می کنه. عمان در بحران های مالی سال ۲۰۰۸ و پاندمی کرونا هم تونست ارزش ریال خودش را ثابت نگاه داره.
- درآمدهای پایدار نفتی و گازی
عمان سال هاست که به عنوان یک تولیدکننده مهم نفت و گاز جهان شناخته میشه که بخش بزرگی از درآمدهای دولت عمان از همین صادرات انرژی تأمین میشه. از طرفی با در نظر گرفتن ثبات بالای سیاسی عمان، خریدار های انرژی عمان به این شریک تجاری به چشم یک تامین کننده متعهد و قابل اعتماد نگاه میکنن و در مقابل عمان هم از مزایای درآمد با ثبات صادرات انرژی بهره می بره. این درآمدهای ارزی بالا و ثابت، باعث شده تا تقاضای مستمر برای ریال عمان وجود داشته باشه.
- سیاست‌های مالی و پولی محتاطانه
دولت عمان با اجرای سیاست‌های مالی سخت‌گیرانه و کنترل تورم، از بی‌ثباتی ارزی جلوگیری می‌کنه (دقیقا مثل کشور خودمون ایران). تورم در طی سالیان اخیر در عمان در سطح پایینی باقی مانده و این عامل به حفظ ارزش ریال عمان و اعتماد به آن کمک شایانی کرده.
- سطح پایین بدهی خارجی
برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه، در راستای سیاست های مالی و پولی محتاظانه، عمان سطح بدهی خارجی خودش رو همواره در سطح متوسطی نگاه داشته و وابستگی خودش رو به وام‌های بین‌المللی نسبتاً کم نگه داشته که این هم خودش باعث حفظ اعتماد به ریال عمان میشه.
حالا که به بررسی دلایل ارزش بالای پول ملی عمان پرداختیم، بد نیست که مزایا و معایب داشتن یک واحد پولی قوی و با ثبات رو هم بررسی کنیم. البته به لطف سیاست های اقتصادی کشور خودمون قطعا از شنیدن معایبش کمی خوشحال تر میشیم تا حداقل یکم به خودمون روحیه بدیم که از این معایب فرسنگها فاصله داریم.
نقاط قوت ثبات و ارزش بالای ریال عمان
- قدرت خرید بالا
با نرخ برابری قوی، عمانی‌ها قدرت خرید بالایی دارند که یکی از دلایل شاخص توسعه انسانی بالا و شاخص فلاکت پایین عمان هست. با توجه به ارزش بالاای ریال عمان کالاهای وارداتی ارزان‌تر هم برای عمانی ها بسیار در دسترس تر هستند.
- جذب سرمایه‌گذاری خارجی
سرمایه‌گذاران بین‌المللی به دلیل ریسک پایین نوسانات ارزی و ثبات اقتصادی، عمان رو به عنوان مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرن.
- تورم کنترل‌شده
به دلیل پیوند ارزی با دلار آمریکا، عمان از تورم شدید دور مانده و قیمت‌ها نسبتاً پایدار هستند. عمان از سال ۲۰۱۳ همیشه تورمی زیر ۲% داشته! در حقیقت اغلب تورم عمان کمی بالاتر از ۱% بوده.
- افزایش اعتبار اقتصادی عمان
ثبات پول ملی باعث می‌شود اعتماد بین‌المللی به عمان در بازارهای مالی جهانی افزایش پیدا کنه. گواه این ادعا، رتبه اعتباری کشور عمانه که در ماه مه ۲۰۲۳، مؤسسه‌ی مودی (Moody’s) رتبه‌ی اعتباری عمان رو از “Ba3” به “Ba2” ارتقا داده.
اما (خداروشکر) در همه اقتصادها، ثبات نرخ ارز با چالش هایی هم همراه میشه.
نقاط ضعف و چالش‌های ثبات ریال عمان
- کاهش انعطاف‌پذیری اقتصادی
نرخ ارز ثابت به این معنی هست که دولت عمان نمی‌تونه سیاست‌های پولی انعطاف‌پذیر برای تحریک رشد اقتصادی یا مقابله با بحران‌ها اتخاذ کنه. البته در صورت کاهش اتکای درآمدهای دولت به نفت عمان این امکان رو داره که به جای نرخ ارز ثابت، سیاست ارزی منعطف‌تر یا سبد ارزی (Peg to a basket of currencies) را در پیش بگیره. به همین دلیل هم هست که پادشاهی عمان به شکل کم سابقه ای از هر گونه تولید در داخل عمان حمایت کرده و تسهیلات خوبی برای سرمایه گذاری تولید در نظر گرفته تا هر چه سریعتر وابستگی اقتصاد خودش به نفت رو کاهش بده. پس به نظر می رسه که مادامی که اقتصاد عمان همچنان وابسته به دلار و نفت باشه، احتمال تغییر در سیاست ارزی بسیار کم باشه و ما همچنان باید شاهد ثبات ریال عمان و نرخ تورم کم در عمان باشیم.
- وابستگی به درآمدهای نفتی
درآمدهای نفتی نقش کلیدی در حفظ ثبات ریال عمان دارن. در صورت کاهش قیمت نفت، دولت مجبور به استفاده از ذخایر ارزی یا اصلاحات اقتصادی دشوار میشه که در بالا توضیح داده شد. اصلاحاتی که الان سال هاست به دلیل تحریم ها در ایران در حال اجراست و البته به دلیل نحوه اجرا نتیجه مطلوبی نداشته.
- افزایش هزینه‌های صادرات
با ارزش بالای ریال عمان، محصولات عمانی در بازارهای بین‌المللی گران‌تر هستند و این موضوع رقابت‌پذیری صادرات را کاهش می‌ده.
به همین دلیله که عمان با ایجاد مناطق تجاری آزاد، کاهش تعرفه های واردات مواد اولیه و جذب سرمایه خارجی در بخش تولید که منجر به ورود تکنولوژی های جدید می شه، سعی داره هزینه های تمام شده کالاهای صادراتی را تا حد امکان کاهش بده.
- ریسک در دوره‌های بحران جهانی
در شرایطی مثل بحران‌های مالی یا رکود جهانی، وابستگی به نرخ ارز ثابت ممکنه باعث ایجاد مشکلاتی برای اقتصاد عمان بشه. دلیل این امر اینه که در اون شرایط نمیشه با کاهش ارزش پول، صادرات رو افزایش داد.
