عمان، یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس واقع در جنوب ایران، از دیرباز روابط فرهنگی و تجاری گسترده‌ای با ایران داشته است. این کشور با جمعیتی حدود ۵.۲ میلیون نفر (بر اساس سرشماری سال ۲۰۲۳)، طبق گزارش‌های Global Finance، از نرخ رشدی متوازن و قابل توجه برخوردار است. این رشد بر مبنای سند چشم‌انداز ۲۰۴۰ عمان برنامه‌ریزی شده و توسط این پادشاهی در حال اجراست.
عمان در یک نگاه
بر اساس آمارهای جمعیتی ۲۵ سال گذشته، عمان در ابتدای قرن بیستم شاهد نرخ رشد جمعیتی بسیار بالا (حدود ۵ درصد به طور میانگین) بوده است.
این رشد قابل توجه بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰، تقاضای مسکن را افزایش داد، به‌طوری‌که متولدین این بازه زمانی اکنون از متقاضیان بالقوه خرید اولین مسکن به شمار می‌روند. این روند نشان‌دهنده تعداد بالای متقاضیان مسکن در سال‌های آتی است.
با نگاهی به هرم جمعیتی کشور عمان در سال ۲۰۲۴ تراکم جمعیت بالا در سنین ۲۰ الی ۴۵ سال (که عمدتا مردان هستند) به چشم میخورد که این بازه سنی دقیقا متقاضیان خرید اولین مسکن خواهند بود.
برای تحلیل دقیق‌تر وضعیت بازار مسکن، علاوه بر شناسایی پتانسیل جمعیت هدف، باید نیازهای دیگری مانند درآمد کافی، پایدار و تضمین‌شده و همچنین حمایت‌های دولتی نیز در نظر گرفته شود تا این پتانسیل بالقوه به توان بالفعل تبدیل گردد.
در ادامه، شاخص های رشد اقتصادی عمان را بررسی می‌کنیم.
سال ۲۰۲۴ بیشترین درصد جمعیتی که در بازه ۲۰ الی ۴۰ سال است بخش اصلی متقاضیان مسکن در سال های آتی هستند.
در خصوص شرایط جمعیتی کشور عمان یک عامل مهم دیگر نیز باید مد نظر قرار داده شود و آن نوع پخش جمعیت در گستره این کشور پهناور است.
در حقیقت با توجه به اقلیم بیابانی کشور عمان، تراکم جمعیت در مناطق شمالی و نزدیک به دریای عمان بسیار بالاتر از مناطق مرکزی و جنوبی آن است و این نکته در تشخیص بازار هدف باید به عنوان یک عامل مهم به خاطر سپرده شود .
تولید ناخالص داخلی عمان در سال ۲۰۲۳ بر اساس آمارهای بانک جهانی، حدود ۱۰۸.۸ میلیارد دلار آمریکا بوده است که با توجه به جهت گیری های انجام شده در جذب سرمایه گذاری خارجی و همچنین برنامه های موفق توسعه طبق برآورد بانک جهانی تولید ناخالص عمان در سال های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ با رشدی بین ۳.۱% الی ۳.۵% روبرو خواهد شد.
از آنجایی در هر فرآیند سرمایه گذاری یکی از عوامل مهم انتخاب بازار هدف مناسب و مقایسه آن بازار با بازارهای مشابه جهت تعیین بهترین انتخاب است از این پس شاخص های اقتصادی عمان را در کنار کشور عزیزمان ایران به همراه مقاصد سرمایه گذاری احتمالی از قبیل عراق، امارات متحده عربی و کشور ارمنستان به نمایش می گذاریم.
GDP Growth (Annual %) – World Bank 2023
طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF) تولید ناخالص داخلی سرانه عمان در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۳,۴۲۸.۵۰ دلار آمریکا برآورد شده و طبق گزارش بانک جهانی، نرخ بیکاری در سال ۲۰۲۳ برابر با ۱.۵٪ و نرخ تورم کمتر از ۱٪ بوده است.
Inflation, consumer prices (annual %)
Foreign direct investment, net inflows (% of GDP)
با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از جمعیت عمان را مهاجران تشکیل می‌دهند در مورد تحلیل بازارهای مالی همواره سهم قابل توجهی از بررسی ها به این نیروی کار بستگی دارند.
Net migration
عمان سیاست‌های بسیار سخت‌گیرانه‌ای در طی همه‌گیری بیماری کرونا اعمال کرد. که عملاً سبب خروج تعداد بسیاری از مهاجران در طی سال‌های همه‌گیری کرونا شد، اما پس از آن و با عادی شدن شرایط جهانی، موج عظیم بازگشت مهاجران آغاز گردید.
این جمعیت جملگی به دنبال کار در بازار عمان بوده و پس از کسب مجوزهای لازم، نیروی محرکی قوی برای بازار املاک و مستغلات در عمان هستند.
دلیل این امر نیز نیاز آنها به سرپناه است که یا از طریق خرید مستقیم ملک، که خود نوعی سرمایه‌گذاری خارجی نیز محسوب می‌شود، انجام می‌گیرد و یا از طریق اجاره، که جذابیت بازار خرید برای عمانی‌های دارای سرمایه اضافی را بالا می‌برد.
دولت عمان با شناخت موقعیت بالا و با هدف تامین مشوق های لازم برای سرمایه گذاران خرد، اقدام به اعطای مالکیت دائمی ملک به متقاضیان خرید خارجی نمود و حتی در ازای این سرمایه گذاری اقدام به اعطای اقامت به خریداران نیز کرد. این رویکرد سبب شده که بازار املاک در کشور عمان همانند کشور امارات جذابیت بسیار بالایی را بین خریداران خارجی بیابد.
حال زمان آن رسیده با تحلیل داده‌های فوق، پیش بینی از بازار آتی کشور عمان در زمینه ساخت و ساز را داشته باشیم:
بررسی اجمالی شاخص های اقتصادی عمان :
۱. تراز تجاری (Trade Balance)
مثبت به دلیل نفت و گاز، اما وابسته به قیمت جهانی.
۲. صادرات و واردات (Exports and Imports)
نفت ۷۰% صادرات، واردات شامل ماشین‌آلات و غذا.
۳. نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP Growth Rate)
در چند سال گذشته و با افت قیمت های جهانی نفت، اقتصاد عمان تحت فشار قرار گرفت. اما در چند سال اخیر، رشد اقتصادی عمان همانطور که پیشتر نیز بررسی شد از رشد مناسبی برخوردار شده است. برنامه‌های اقتصادی متنوع‌سازی همچون “عمان ۲۰۴۰” کمک کرده‌اند تا نرخ رشد GDP مثبت باقی بماند و پیش بینی ها نیز خبر از ادامه این رشد می دهد.
۴. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI – Foreign Direct Investment)
افزایش FDI، به‌ویژه در بخش املاک، به دلیل مشوق‌هایی مانند مالکیت دائم و اقامت، بازار را جذاب‌تر کرده است.
۵. بدهی‌های عمومی داخلی و خارجی (Public Debt – Domestic and External)
در حال مدیریت با درآمدهای غیرنفتی.
۶. ذخایر ارزی (Foreign Exchange Reserves)
ذخایر ارزی عمان به‌طور نسبی همواره در وضعیت مناسبی قرار داشته و بانک مرکزی عمان با در دست داشتن مدیریت ذخایر ارزی از این ذخایر برای مقابله با نوسانات بازار و تأمین نیازهای ارزی استفاده می‌کند.
۷. شاخص توسعه انسانی (HDI – Human Development Index)
عمان در شاخص توسعه انسانی (HDI) نیز وضعیت مناسبی دارد.
۸. نرخ تورم (Inflation Rate)
نرخ تورم در عمان معمولاً پایین است، اما به دلیل نوسانات اقتصادی و تغییرات در قیمت‌های جهانی، ممکن است شاهد افزایش‌های موقتی در نرخ تورم باشیم. به‌طور کلی، تورم در عمان به طور معقولی مدیریت می‌شود و در حال حاضر چندین سال است که این نرخ زیر ۱% است.
۹. نرخ بیکاری (Unemployment Rate)
نرخ بیکاری در عمان، به‌ویژه در میان جوانان، نسبتاً بالا است. این مسئله از چالش‌های عمده اقتصادی کشور به‌شمار می‌رود. دولت عمان در حال اجرای برنامه‌هایی برای ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای جوانان است. از همین رو در جذب سرمایه های خارجی قوانینی در نظر گرفته است که هر شرکت ثبت شده در عمان پس از گذراندن دوره تنفسی کوتاه ملزم به استخدام نیروی کار عمانی است.
۱۰. شاخص فلاکت (Misery Index)
شاخص فلاکت عمان در مقایسه با کشورهای دیگر پایین‌تر است. این به این معنی است که شرایط اقتصادی این کشور برای شهروندان آن بسیار مناسب است، ولی همچنان نرخ بیکاری و بروز تورم احتمالی می‌تواند بر رفاه عمومی تأثیرگذار باشد.
۱۱. نرخ ارز (Exchange Rate)
ریال عمان (OMR) به‌طور معمول نسبت به ارزهای دیگر ثابت و مقاوم است. این امر به دلیل سیاست‌های پولی محافظه‌کارانه بانک مرکزی عمان است که از نوسانات شدید ارز جلوگیری می‌کند.
۱۲. میزان تجارت آزاد (Trade Openness)
عمان یک کشور تجاری باز است و در تجارت آزاد فعال است.
۱۳. پایین بودن یا بالا بودن هزینه‌های تولید (Cost of Production)
هزینه‌های تولید در عمان معمولاً تحت تأثیر هزینه‌های انرژی و نیروی کار قرار دارد. با توجه به منابع انرژی غنی که عمان دارد، هزینه‌های انرژی نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر پایین‌تر است. اما با توجه به نیاز عمان به نیروی کار خارجی، هزینه‌های نیروی کار می‌تواند به طور غیرمستقیم تأثیر منفی بر هزینه تمام شده کالا بگذارد.
۱۴. رقابت‌پذیری جهانی (Global Competitiveness Index)
عمان در زمینه رقابت‌پذیری جهانی در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه، وضعیت قابل قبولی دارد.
این کشور از نظر کیفیت زیرساخت‌ها، ثبات سیاسی، و نوآوری در حال پیشرفت است، هرچند که هنوز در مقایسه با کشورهای صنعتی پیشرفته، با چالش‌هایی روبرو است اما وجود زیرساخت های لازم و جهت گیری عمان در رشد و توسعه دیجیتال شامل تقویت اقتصاد دیجیتال و آسان سازی مراودات تجاری این روند را بهبود می بخشد.
۱۵. صادرات غیرنفتی (Non-Oil Exports)
در سال‌های اخیر، عمان توجه بیشتری به صنایع غیر نفتی داشته است. صادرات غیرنفتی کشور به ویژه در زمینه‌های معدنی، محصولات کشاورزی، و به دلیل دارا بودن مراکز تاریخی و گردشگری متعدد افزایش یافته است. دولت عمان برنامه‌هایی برای تقویت این بخش‌ها به‌ویژه در چارچوب برنامه عمان ۲۰۴۰ دارد.
۱۶. شاخص تجارت جهانی (World Trade Index)
عمان در تجارت جهانی نقش عمده‌ای ندارد، اما در منطقه خلیج فارس و جهان عرب به‌عنوان یک کشور تجاری مهم شناخته می‌شود.
۱۷. سهم صنایع درتولید ناخالص داخلی
سهم بخش‌های مختلف در تولید ناخالص داخلی عمان (GDP):
نفت و گاز: این بخش همچنان ستون اصلی اقتصاد عمان محسوب می‌شود و بخش عمده‌ای از درآمدهای صادراتی و GDP را تشکیل می‌دهد.
خدمات: شامل گردشگری، حمل‌ونقل و خدمات مالی که با توجه به برنامه‌های تنوع‌بخشی اقتصادی در حال گسترش است.
کشاورزی و صنعت: این بخش شامل کشاورزی، شیلات و صنایع تولیدی است که به‌تدریج سهم بیشتری در اقتصاد پیدا کرده‌اند.
جمع‌بندی:
وضعیت اقتصادی عمان و بررسی شاخص‌های کلان اقتصادی عمان خبر از رشد اقتصادی عمان دارد و انتظار می رود در سال های پیش رو، جایگاه عمان در اقتصاد جهانی با توجه به چشم‌انداز اقتصادی عمان بهبود قابل توجهی یابد. عمان در تلاش است تا وابستگی خود به نفت را کاهش دهد و در حال حرکت به سمت تنوع اقتصادی است. هرچند که این کشور از نظر اقتصادی در مقایسه با برخی کشورهای پیشرفته چالش‌هایی دارد، اما تلاش‌هایی مانند اجرای برنامه ۲۰۴۰ عمان و سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرنفتی، امید به بهبود وضعیت اقتصادی را افزایش می‌دهد و همه پیش بینی های موسسات مالی معتبر دنیا نیز روند رو به رشد اقتصاد عمان را متصور هستند.
پیش‌بینی رشد تولید ناخالص داخلی عمان (GDP) به میزان ۳.۱٪ در سال ۲۰۲۴ توسط بانک جهانی و صندوق بین المللی پول بی دلیل نیست. این رشد به واسطه سیاست‌های اقتصادی دولت و اجرا برنامه‌های اصلاح اقتصادی همزمان با اصلاح قوانین برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تنوع بخشیدن به اقتصاد بوده است.
عمان در تلاش برای کاهش هزینه های دولت اقدام به خصوصی سازی و توسعه زیرساخت‌ها از طریق بخش خصوصی نموده است. ورود بخش خصوصی و سرمایه گذار خارجی سبب رونق بازار کار شده که این امر با بررسی میزان رو به کاهش بیکاری در عمان قابل شهود است.
دولت عمان در کنار برنامه های توسعه، توجه ویژه ای به رعایت عدالت اقتصادی و مبارزه با فقر و نابرابری و همچنین مبارزه با فساد را نیز دارد و از ابتدای راه توسعه اقدامات لازم جهت رشد فراگیر در همه نقاط کشور را مد نظر قرار داده است. جهت مبارزه با فقر بودجه مخصوص بصورت یارانه در اختیار شهرمندان عمانی قرار می دهد.
همچنین از نقاط برجسته برنامه ۲۰۴۰ عمان ، توجه به توسعه پایدار، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و محافظت از محیط زیست این کشور است.
شاید در این مقاله کوتاه امکان بررسی کامل برنامه‌های توسعه اقتصادی دولت نقاط قوت و ضعف اقتصاد عمان و فرصت‌ها و چالش‌های اقتصادی آن نبوده باشد اما تمام تلاش ما بر این بود که بتوانیم اقتصاد عمان را با توجه به جذابیت روزافزون آن برای ایرانیان کمی بیشتر تبیین نماییم. کشوری که به جای استفاده از اقتصاد مقاومتی به گواه اتاق بازرگانی ایران و عمان در یک دهه اخیر جهشی خیره کننده را تجربه کرده و اکنون با تراز تجاری مثبت و مجموع بدهی‌های داخلی و خارجی اندک به امید روزهای پر فروغ آینده نشسته است. جوانان عمانی روز ملی عمان را با افتخار جشن می گیرند و به امید روزی هستند که همانند همسایه شرقی خود نامی به مراتب بزرگتر از وسعت خود در پهنای جهان بهم زنند.
مقاله های مرتبط
برنامه ۲۰۴۰ عمان – ساختار و ماهیت حکومت عمان – پیش‌بینی تقاضای مسکن – جمعیت کشور عمان – عمان اقتصادی پویا با چشم انداز روشن – نمودار مقایسه جمعیت و مساحت ایران ، عربستان ، امارات و عمان – تراز تجاری – سهم صنایع مختلف در تولید ناخالص داخلی – شاخص تجارت جهانی – میزان تجارت آزاد – نرخ ارز – شاخص توسعه انسانی – بدهی‌های عمومی داخلی و خارجی – سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی – صادرات و واردات
عالیه